Το αίσθημα της υπερβολικής υπευθυνότητας

Γράφει η Χριστίνα Παναγιωτακοπούλου*
Ψυχολόγος BSc – Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια, Συντονίστρια Σεμιναρίων

Η υπευθυνότητα είναι σημαντική και απαραίτητη στη ζωή, αντίθετη της αποφυγής των ευθυνών αναζητώντας δικαιολογίες. Η υπεύθυνη στάση βοηθά τους ανθρώπους να διαπρέπουν σε διαφορετικούς τομείς της ζωής τους και διασφαλίζει ότι αναλαμβάνουν την ευθύνη των καθηκόντων τους και ενδιαφέρονται για όσους βρίσκονται γύρω τους. Σημαίνει ότι κάποιος είναι αφοσιωμένος και αξιόπιστος, ενώ ταυτόχρονα ενισχύει την ανθεκτικότητα απέναντι στις δυσκολίες, τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.

Η υπευθυνότητα απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό προσφέρει ικανοποίηση, ότι έχουμε κάνει το καλύτερο δυνατό.

Από την άλλη, όμως, όταν υπάρχει υπερβολή, οι άνθρωποι αναλαμβάνουν περισσότερες ευθύνες από αυτές που είναι απαραίτητες ή κατάλληλες για αυτούς. νιώθουν υπεύθυνοι για τη ζωή των άλλων, ακόμη και εάν δεν είναι της άμεσης ευθύνης τους.

Ενώ η υπευθυνότητα έχει ισορροπία, λογική και είναι ευθυγραμμισμένη με τον ρόλο και τις ικανότητες του ατόμου, στην υπερβολή της χαρακτηρίζεται από υπερβάλλουσα αίσθηση του καθήκοντος, που υπερβαίνει αυτό που είναι απαραίτητο ή υγιές. Αποτελεί συνήθεια που μπορεί να είναι δύσκολο να αλλάξει κανείς, αφού με το να βοηθά τους γύρω του αισθάνεται όμορφα, ότι είναι ικανός, μειώνεται το άγχος και αποφεύγει τις προστριβές. Εξάλλου, είναι μια συνήθεια που το περιβάλλον του προσπαθεί να ενισχύσει, αφού έχουν μάθει να εξαρτώνται από εκείνον. Επειδή οδηγεί σε εξουθένωση και επηρεάζει τις σχέσεις των ανθρώπων, είναι σημαντικό να υπάρχει ισορροπία στην ανάληψη ευθυνών. Όταν κανείς είναι στη διαδικασία να αλλάξει αυτήν τη συμπεριφορά, χρειάζεται να είναι υπομονετικός και να έχει αυτοσυμπόνοια.

Οι παράγοντες που σχετίζονται με την προδιάθεση κάποιων ανθρώπων να αναλαμβάνουν περισσότερες ευθύνες, από αυτές που μπορούν να ανταποκριθούν, ανιχνεύονται στην παιδική ηλικία. Όταν οι φροντιστές/γονείς δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες των παιδιών, τα παιδιά μεγαλώνουν με την αίσθηση ότι οι ανάγκες των άλλων είναι πιο σημαντικές από τις δικές τους. μαθαίνουν, δηλαδή, να αναγνωρίζουν τις ανάγκες των άλλων και να συντονίζονται με αυτές, χωρίς να αναγνωρίζουν ή να διεκδικούν τις δικές τους.

Όποιος διακατέχεται από το αίσθημα της υπερβολικής υπευθυνότητας, βιώνει αυξημένο άγχος και πίεση, καθώς πιστεύει ότι είναι υπεύθυνος για το οτιδήποτε^. δημιουργεί τεταμένες σχέσεις, καθώς δυσκολεύεται να επιτρέψει στους άλλους να αναλάβουν τις ευθύνες τους^. αγνοεί τις ευκαιρίες που του παρουσιάζονται για προσωπική ανάπτυξη, επαγγελματική ανέλιξη και εκπλήρωση των ονείρων του και, επίσης, έχει μειωμένη αυτοεκτίμηση, καθώς η αξία του βασίζεται στην ικανότητα να ανταποκρίνεται στις προσδοκίες των άλλων.

Παρακάτω παρουσιάζονται μερικοί τρόποι που μπορούν να βοηθήσουν να αλλάξει κανείς αυτή τη συνήθεια, από τη στιγμή που αναγνωρίζει ότι τον επιβαρύνει και είναι επιβλαβής για την ψυχική του υγεία:

• Καταγράψτε ό,τι θεωρείτε ότι είναι δική σας ευθύνη στο σπίτι, στην εργασία, στο κοινωνικό σας περιβάλλον. Στη συνέχεια, αναζητήστε ποιες από αυτές τις ευθύνες δεν είναι πραγματικά δικές σας και σημειώστε τα ονόματα των ανθρώπων που αφορούν. Συγκρίνοντας αυτές τις δύο λίστες, μπορεί να συνειδητοποιήσετε τις εποικοδομητικές αλλαγές που θέλετε να κάνετε όσον αφορά τις ευθύνες που αναλαμβάνετε.
• Αναθέστε καθήκοντα και ζητήστε βοήθεια από τον περίγυρό σας, είτε στην εργασία είτε στην προσωπική σας ζωή. Απευθυνθείτε στους γύρω σας για υποστήριξη και βοήθεια, όταν τη χρειάζεστε.
• Επανεξετάστε τις στάσεις και τις πεποιθήσεις σας όσον αφορά την αναζήτηση της τελειότητας, προσπαθώντας να θέτετε πιο ρεαλιστικές προσδοκίες. Να επιτρέπετε στον εαυτό σας να κάνει λάθη, να μαθαίνετε από αυτά και να αξιολογείτε εάν η επιδίωξη υψηλών στόχων είναι εφικτή.
• Είναι σημαντικό να μπορείτε να προσδιορίζετε και να θέτετε τα όριά σας. Με αυτόν τον τρόπο διασφαλίζει κανείς σταθερότητα και αναγνωρίζει τις αξίες του και τις ανάγκες του, ενώ παράλληλα επικοινωνεί στους άλλους πώς μπορούν να συνυπάρχουν. Ο σεβασμός ή μη των ορίων σας από τους άλλους θα σας δείξει είτε ότι χρειάζεται να πάρετε κάποια απόσταση από αυτά τα άτομα είτε ότι χρειάζεται να εξετάσετε εάν τα όριά σας είναι άκαμπτα.

* Η κα Χριστίνα Παναγιωτακοπούλου παρέχει υπηρεσίες σε εταιρείες μέσω ατομικών συνεδριών, μικρών ομάδων εργασίας, εκπαιδευτικών σεμιναρίων και συμβουλευτικής (coaching).

Διατηρεί προσωπικό γραφείο για την παροχή συνεδριών ψυχοθεραπείας και συμβουλευτικής σε άτομα, οικογένειες, ζευγάρια και ομάδες.

Έχει υπάρξει ανώτατο στέλεχος Ασφαλιστικών Εταιρειών.

e-mail: cpan@windowslive.com

Ακολουθήστε την ασφαλιστική αγορά στο Google News